Success Story: “शेती परवडत नाही”, “आजच्या काळात शेतीतून नफा मिळवणं अशक्य आहे”, “जमीन कमी आहे म्हणून काही करता येत नाही” — अशा असंख्य बोलक्या तक्रारी आपण सगळ्यांनी ऐकलेल्या आहेत. पण याच पार्श्वभूमीवर जर कोणी अवघ्या २० गुंठ्यांतून १५ लाखांचे उत्पन्न मिळवून दाखवत असेल, तर?

होय! सांगली जिल्ह्यातील बांबवडे (ता. पलूस) गावात राहणाऱ्या विक्रम संकपाळ या तरुणाने हे शक्य करून दाखवलंय. शेती म्हणजे निसर्गाशी संवाद, प्रयोगाची तयारी आणि मेहनतीची तयारी असली, की कुठल्याही मर्यादा आड येत नाहीत, हेच त्यांनी दाखवून दिलंय.

बंबावडे (ता. छोट्या शेतीचे 20 गुंटे साध्य करणारे पालूस येथील तरुण शेतकरी विक्रम सांकपाल यांचे यश आज शेतकऱ्यांच्या नव्या पिढीला प्रेरणा देत आहे. पारंपारिक शेतीच्या पलीकडे जाऊन, पेरूच्या लागवडीतील विक्रमचा प्रयोग आणि त्यातून मिळणारे उत्पन्न हे अनेक शेतकऱ्यांसाठी एक आदर्श आहे.
2022 मध्ये पेरणीची लागवड
Success Story: 2022 मध्ये, त्यांनी योग्य नियोजन आणि कठोर परिश्रमाने आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून काळ्या मातीमध्ये पेर्याची लागवड करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी तीन फूट रुंदीचा बेड बनवून 7 ट्रेलर गायीचे शेण मिसळले आणि शिफारस केलेल्या अंतरानुसार खड्डे बनवून व्ही. एन. आर. जातीच्या पेरलेल्या पेरूच्या रोपांची लागवड केली.

10 बाय 6 अंतरावर एकूण 400 रोपे लावली गेली. यामध्ये ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर करून गरजेनुसार खतांचे प्रमाण दिले गेले. माती आणि पाण्याच्या चाचणीच्या आधारे खतांचे प्रमाण निश्चित केले गेले आणि रोपांची नियमित काळजी घेतली गेली. पेरूच्या लागवडीतून मिळणारे उत्पन्न पेरणीनंतर 10 महिन्यांच्या आत झाडे कापणीसाठी तयार झाली आणि पहिले पीक कापले गेले.

या पहिल्या पिकातून, विक्रमने सुमारे 5 टन वस्तू खरेदी केली आणि ती मुंबईच्या बाजारपेठेत विकली, जिथे त्याची किंमत 65 रुपये प्रति किलो होती आणि सुमारे 3 लाख रुपये मिळाली. लगेचच झाडांची दुसऱ्यांदा छाटणी करण्यात आली आणि पुढील सात महिन्यांत दुसरे पीक घेतले गेले, ज्यामुळे 9 टन पेरूचे उत्पादन झाले. ही खेप म्हैसूरच्या बाजारपेठेत पाठवली गेली आणि त्याला प्रति किलो 72 रुपये मिळाले, ज्यामुळे विक्रमला 6 लाख रुपयांची कमाई झाली.

👨‍🌾 शेतीचा वारसा, पण दृष्टिकोन नवा

Success Story: विक्रम संकपाळ हे पारंपरिक शेतकरी कुटुंबातून आलेले. बालपणापासून शेतीशी नातं जुळलेलं. पण फक्त परंपरा चालवायची नव्हती; त्यांना नवे प्रयोग करायचे होते. घरची थोडीफार जमीन होती – जेमतेम २० गुंठे. पण हेच क्षेत्र यशाचं शिखर ठरेल, असं कोणाला वाटलं असतं?

२०२२ मध्ये त्यांनी हा निर्णय घेतला की, “काहीतरी वेगळं करायचंय.” अनेक पर्याय पाहिल्यानंतर त्यांची निवड थांबली — पेरू लागवडीवर.

🌱 का निवडला पेरूच?

Success Story: विक्रम सांगतात, “मी पाहिलं की पेरू फळाला मार्केटमध्ये चांगली मागणी आहे. शिजवायची गरज नाही, टिकवून ठेवता येतो, आणि दर पण बऱ्यापैकी मिळतो. शिवाय VNR जातीचा पेरू झपाट्याने उत्पादन देतो.” पेरू ही नगदी पीक असून त्यासाठी जास्त क्षेत्राची गरज नसते. कमी कालावधीत उत्पादन, रोगप्रतिबंधक क्षमता आणि शास्त्रशुद्ध लागवड केल्यास चांगला नफा मिळू शकतो – हेच त्यांच्या यशामागचं गणित होतं.

Success Story: उष्णतेपासून फळांचे संरक्षण करण्यासाठी झाडांना सावलीत जाळ्यांनी झाकण्यात आले आहे आणि फळांचे संरक्षण करण्यासाठी पेराला पिशव्यांनी झाकण्यात आले आहे. पेरूमधील प्रमुख कीटक असलेल्या मेलीबगवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वेळोवेळी कीटकनाशकांची फवारणी केली जाते.
यामुळे झाडांची पाने टिकून राहण्यास मदत होते. कमी भांडवल, योग्य नियोजन, आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर आणि वैज्ञानिक शेती या तत्त्वांवर आधारित हा प्रकल्प लघु शेतीसाठी मार्गदर्शक ठरू शकतो, असे विक्रम म्हणाले.

🔨 सुरुवात झाली नियोजनातून

कोणतीही मोठी गोष्ट करताना पायाभरणी महत्वाची असते. विक्रम यांनी पेरू लागवडीसाठी पुढील टप्प्यांवर विशेष लक्ष दिलं:

➤ माती निवड:

काळी सेंद्रिय जमीन — ज्यात ओलावा टिकतो आणि खत पचवण्याची क्षमता जास्त.

➤ मातीची तपासणी:

झिंक, नत्र, स्फुरद यांचे प्रमाण तपासून, योग्य प्रमाणात खते आणि सेंद्रिय घटक वापरण्याचे नियोजन.

➤ बेड तयार करणे:

३ फूट रुंदीचे बेड तयार करून, ७ ट्रेलर शेणखत मिसळण्यात आले.

➤ लागवड:

VNR जातीचे कलम केलेले रोपे, १० x ६ फूट अंतरावर लावण्यात आली. एकूण ४०० रोपे.

➤ ठिबक सिंचन:

वापरलेले पाणी कमी, पण झाडाला अचूक वेळेवर पुरवठा — ठिबक सिंचन यासाठी उत्तम ठरले.

🍈 पहिलं पीक – मेहनतीचा पहिला गोडवा

लागवडीच्या फक्त १० महिन्यांत झाडं टवटवीत झाली. पहिल्या छाटणीनंतर पहिलं पीक घेतलं.

• एकूण उत्पादन – ५ टन
• विक्री – मुंबई मार्केटमध्ये
• दर – ₹६५ प्रति किलो
• एकूण उत्पन्न – ₹३,२५,०००

“हा पहिलाच अनुभव होता, पण त्यातून आत्मविश्वास आला. झाडं चांगली वाढत होती, मग दुसऱ्या छाटणीसाठी लगेच तयारी केली,” असं विक्रम अभिमानाने सांगतात.

🥇 दुसरं पीक – यशात भर

दुसऱ्या छाटणीनंतर विक्रम यांना ९ टन उत्पादन मिळालं. यावेळी त्यांनी माल म्हैसूर मार्केटला पाठवला.

• दर – ₹७२ प्रति किलो
• एकूण उत्पन्न – ₹६,४८,०००

फक्त पहिल्या दोन पिकांतून मिळालं एकूण ९ लाखांचं उत्पन्न.

Success Story: या टप्प्यावर विक्रम यांनी अधिक जागरूकपणे पीकनियोजन, खतव्यवस्थापन आणि रोगप्रतिबंधक उपाययोजना राबवल्या. आता त्यांची बाग तिसऱ्या पीकासाठी सज्ज आहे — आणि अंदाज आहे १५ टनांहून अधिक उत्पादन मिळण्याचा!

🔧 व्यवस्थापन – फळांच्या संरक्षणाची काटेकोर तयारी

फळबाग सांभाळणं म्हणजे रोज नवा अनुभव, नवा अभ्यास आणि वेळोवेळी योग्य निर्णय.

🟢 शेडनेट:

उन्हाच्या तीव्र झळांपासून झाडांचं रक्षण करण्यासाठी शेडनेट लावलं. यामुळे पाने गळण्याचं प्रमाण कमी झालं आणि फळांची गुणवत्ता वाढली.

🟢 पिशव्यांनी फळांचे संरक्षण:

पेरूला पिशव्यांनी झाकल्याने फळांवर डाग लागत नाहीत आणि बाजारात दर चांगला मिळतो.

🟢 कीड नियंत्रण:

“मिलीबग” ही कीड पेरू बागेसाठी धोकादायक ठरते. त्यावर नियमित जैविक व रासायनिक फवारणी केली गेली.

🟢 खत व पाणी नियोजन:

मातीच्या तपासणीनुसार योग्य प्रमाणात खत दिलं गेलं. ठिबक सिंचनामुळे खत झाडांच्या मुळांपर्यंत अचूक पोहोचलं.

💡 कमी भांडवल, पण मजबूत नियोजन

विक्रम यांची पद्धत ही “कमीत कमी गुंतवणूक, जास्तीत जास्त फायदा“ यावर आधारित आहे.

• २० गुंठे क्षेत्रात सुमारे ₹१.५ ते २ लाख भांडवल
• रोपे, बेड, ठिबक, शेडनेट, औषध, मजुरी यांचा समावेश
• पण पहिल्या वर्षातच नफा – ₹९ लाखांपेक्षा अधिक

“जर नियोजन योग्य असेल, तर कमी जागेवरही भरघोस उत्पन्न मिळवता येतं,” असं ते सांगतात.

अहिल्यानगर मधील इंजिनीयर तरुण वैदिक शेती करून 4 एकरातून कमावतोय 5 लाख रुपये!

📢 शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणास्थान

Success Story: आज अनेक तरुण शेती सोडून शहरांमध्ये वल्हत आहेत. पण विक्रम संकपाळ यांची ही यशोगाथा एक गोष्ट ठामपणे सांगते — शेतीत भविष्य आहे, फक्त ती शास्त्रशुद्ध पद्धतीने केली पाहिजे.

✨ त्यांच्या अनुभवातून शिकण्यासारख्या गोष्टी:

बाब	शिकवण
पीक निवड	बाजारपेठेची मागणी ओळखा
नियोजन	जमिनीची चाचणी, खत व्यवस्थापन
आधुनिक तंत्रज्ञान	ठिबक, शेडनेट, झाकण प्रक्रिया
मार्केटिंग	थेट बाजारपेठांशी संपर्क
चिकाटी	नियमानुसार निगा, प्रयोग करण्याची तयारी

📣 तरुण शेतकऱ्यांना संदेश

Success Story: “शेती म्हणजे नशिबावर चालणारा व्यवसाय नाही. ती एक अभ्यासाची, प्रयोगांची आणि सातत्याची प्रक्रिया आहे. तुम्ही जर कमी क्षेत्रातही योग्य नियोजन केलं, तर खूप काही शक्य आहे. शेतकऱ्यांनी बदल स्वीकारायला हवा,” असं विक्रम म्हणतात.

🔚 निष्कर्ष

Success Story: विक्रम संकपाळ यांचं उदाहरण हे केवळ उत्पन्नाचं नव्हे, तर दृष्टिकोनाचं, आत्मविश्वासाचं आणि आधुनिकतेचा स्वीकार करण्याचं आहे. २० गुंठे म्हणजे फार मोठं क्षेत्र नाही, पण त्यातून मिळवलेली १५ लाखांची कमाई हे सिद्ध करतं की शेती ही खरोखर “शाश्वत संपत्ती” आहे — जर तिच्याकडे सकारात्मक दृष्टिकोनाने पाहिलं, तर!

आजच्या काळात, जेव्हा अनेक शेतकरी “शेती परवडणारी नाही” अशी तक्रार करत आहेत, तेव्हा विक्रम सांकपाल यांनी 20 गुंटाच्या क्षेत्रातून करोडपती होण्याचा मार्ग दाखवला आहे. त्यांची यशोगाथा केवळ आर्थिक फायद्यांपुरती मर्यादित नाही, तर ती नवोन्मेष, चिकाटी, चिकाटी आणि शेतीतील सकारात्मक वृत्तीचे एक उत्तम उदाहरण आहे.

त्यांच्या अनुभवावरून हे स्पष्ट होते की छोट्या भागातही जर योग्य मार्गदर्शन, कठोर परिश्रम आणि नियोजन असेल तर शेतीमध्ये मोठे यश मिळू शकते. विक्रमची ही यशोगाथा इतर तरुण शेतकऱ्यांसाठी नक्कीच एक प्रकाशस्तंभ ठरेल.