शेवगा लागवड

शेवगा लागवड आणि उपयुक्त माहिती

Shevga Lagwad: महाराष्ट्र आणि कोरडवाहू शेतीसाठी फायदेशीर पर्याय

Shevga Lagwad: महाराष्ट्रासह अनेक राज्यांमध्ये कोरडवाहू शेती मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. अशा परिस्थितीत, शेवगा लागवड ही कमी खर्चात अधिक उत्पादन देणारी फायदेशीर शेती ठरते. शेवग्याला कोणत्याही प्रकारच्या हलक्या जमिनीत सहज लागवड करता येते, शिवाय त्याला इतर पिकांच्या तुलनेत कमी पाणी लागतं.

शेवगा लागवडीसाठी योग्य वेळ आणि प्रक्रिया

लागवडीचा योग्य कालावधी:

Shevga Lagwad: जून-जुलै महिन्यात पहिल्या पावसानंतर लागवड करणं फायदेशीर असतं. हवेतील आर्द्रता जास्त असल्याने रोपांची उगवण चांगली होते आणि उन्हाचा त्रास होत नाही. हवेतील आर्द्रता वाढते त्यामुळे या काळात लागवड करणे फायदेशीर ठरते.

लागवड कशी करावी?

• • फाटे रोपे किंवा कलम लावल्यावर त्याजवळील माती पायाने चांगली दाबावी व हातपाणी द्यावे.
  • पावसाळ्यापूर्वी 2 फूट खोल, लांब, आणि रुंद खड्डे तयार करून त्यामध्ये रोपं लावावीत.
  • बियाण्यांऐवजी फाटेकलम (कटिंग्स) लावल्यास झाडांना लवकर शेंगा लागतात. फाटेकलम निवडताना पेन्सिलसारख्या जाडसर व 12-15 सेमी लांब काड्या वापराव्यात.
  • बी लावल्यास झाडं फळधारणा करण्यास 3-4 महिने उशीर करतात आणि उत्पादन तुलनेने कमी येतं.
  • झाडांना फक्त ते लहान असताना पाण्याची गरज असते. झाडे मोठी झाल्यावर, त्यांना तितके पाणी आवश्यक नसते.
  • प्रत्येक झाडाच्या खड्ड्यात २ ते ३ लिटर पाणी धरू शकणारे मडकं गळ्यापर्यंत जमिनीत गाडा. मडक्यात दर ५ ते ६ दिवसांनी पाणी टाका. मडक्याच्या तळाशी छोटे छिद्र असावे आणि तेथे माती गळू नये म्हणून कापडाची लहान चिंधी ठेवली पाहिजे.
  • झाडे लागवडीच्या पहिल्या ६ ते ८ महिन्यांमध्ये आवश्यकतेनुसार पाणी द्या, ज्यामुळे त्यांचा योग्यपणे वाढ होईल. सिंचनासाठी ठिबक सिंचन पद्धतीचा उपयोगही करू शकता, ज्यामुळे पाणी व्यवस्थापन अधिक प्रभावी होईल.
  • शेवग्याची लागवड आंतरपीक म्हणूनही केली जाऊ शकते. आंबा, चिकू, जांभूळ, आणि फणस यासारख्या फळपिकांच्या लागवडीच्या पहिल्या ५ ते ६ वर्षांमध्ये शेवगा आंतरपीक म्हणून घेतला जाऊ शकतो.

शेवगा झाडांची काळजी घेण्याचे सोपे मार्गदर्शन:

Shevga Lagwad updates : शेवगा झाडांची काळजी घेणे सोपे आणि प्रभावी आहे. नियमित तण काढणे, योग्य खतांचा वापर करणे, आणि झाडांची छाटणी करणे यावर लक्ष केंद्रित करा. शेवगा लागवडीसाठी जास्त देखभाल आवश्यक नसली तरी झाडांभोवतीची माती स्वच्छ ठेवणे आणि तण काढणे गरजेचे आहे.

• झाडांच्या ओळींमध्ये नांगरणी करा, त्यामुळे तणांचा त्रास कमी होईल आणि पावसाचे पाणी जमिनीत अधिक मुरेल.

खत व्यवस्थापन

शेवगा झपाट्याने वाढणारं पीक आहे, त्यामुळे त्याला पोषणद्रव्यं नियमित पुरवणं गरजेचं आहे:

• प्रत्येक पावसाळ्याच्या सुरुवातीस प्रत्येक झाडाला खालील प्रमाणे आवश्यक खते द्या:
  • १० किलो शेणखत जमिनीला सेंद्रिय पोषण मिळण्यासाठी.
  • ७५ ग्रॅम नत्र (१६५ ग्रॅम युरिया) झाडांची वाढ अधिक चांगली होण्यासाठी.
  • ५० ग्रॅम स्फुरद (३१२ ग्रॅम सुपर फॉस्फेट) मुळांच्या चांगल्या विकासासाठी.
  • ७५ ग्रॅम पालाश (१२० ग्रॅम म्युरेट ऑफ पोटॅश) झाडांना बळकट करण्यासाठी.

या सोप्या उपायांमुळे तुमची शेवगा झाडे निरोगी वाढतील आणि चांगले उत्पादन देतील!

वाढ व्यवस्थापन

शेवगा झाड वेगाने उंच वाढतं, त्यामुळे वेळोवेळी योग्य छाटणी केली तर उत्पादन चांगलं मिळतं आणि शेंगा तोडणं सोपं होतं.

1. लागवडीनंतर 4-5 महिन्यांनी पहिली छाटणी करा:
   • झाडाचं खोड जमिनीपासून 3-3.5 फूटांवर कापावं.
   • चार-पाच मुख्य फांद्या ठेवल्या पाहिजेत.
2. 7-8 महिन्यांनी दुसरी छाटणी करा:
   • मुख्य फांद्यांना 1 मीटर अंतरावर छाटावं.
     यामुळे झाड उंच न वाढता शेंगा लवकर व सहज तोडता येतील.

लागवडीसाठी चांगले वाण

शेवगा लागवडीसाठी खालील वाणांची निवड करा:

• कोईम्बतूर-1, कोईम्बतूर-2
• पी.के.एम.-1, पी.के.एम.-2
• भाग्या, कोकण रुचिरा

छाटणी, काढणी आणि उत्पादन

     छाटणी:

1. 1. लागवडीच्या ३–४ महिन्यांनी पहिली छाटणी करा. मुख्य खोड जमिनीपासून सुमारे १ मीटर उंचीवर छाटावे.
   2. लागवडीनंतर 6 महिन्यांत झाडांना शेंगा लागायला सुरुवात होते.
   3. शेंगा कोवळ्या आणि रसरशीत असताना तोडणी करा; शेंगा टणक झाल्यास चव कमी होते.
   4. लागवडीच्या ७–८ महिन्यांनी दुसरी छाटणी करा, ज्यात फांद्या छाटाव्यात.

     काढणी:

1. 1. शेवग्याच्या शेंगा ८–१० महिन्यांनी काढणीस तयार होतात.
   2. प्रत्येक झाडापासून सुमारे ३०–३५ किलो हिरव्या शेंगा मिळतात.
   3. एका झाडापासून प्रत्येक हंगामाला 50 किलो शेंगा मिळू शकतात.

शेवटची टीप

Drumstick Farming: शेवगा लागवड ही कमी मेहनतीत अधिक नफा देणारी शेती आहे. योग्य वाण, खत व्यवस्थापन, आणि नियमित छाटणी यामुळे उत्पादन अधिक चांगलं मिळू शकतं.

संदर्भ:
डॉ. साबळे पी.ए. (शास्त्रज्ञ, कृषी विज्ञान केंद्र) व डॉ. सुषमा सोनपुरे.

शेतीविषयी अधिक माहितीसाठी क्लिक करा