Jayakwadi Dam: जून महिन्यात समाधानकारक पाऊस झाला; पण जूनच्या शेवटापासून मान्सूनने ओढ दिली आहे. त्यामुळे खरीप पिकांची पेरणी संकटात आलेली असून, अनेक भागात पाणीटंचाई निर्माण झाली आहे. या गंभीर पार्श्वभूमीवर शेतकऱ्यांमध्ये चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले होते.
या परिस्थितीवरील तोडगा म्हणून मराठवाड्यातील आमदारांची बैठक मुंबई शहरात जलसंपदा मंत्री राधाकृष्ण विखे पाटील यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली. पाथरीचे आमदार राजेश विटेकर यांनी परभणी परिसरातील दुष्काळी स्थितीबद्दल विधानसभा सभागृहात प्रश्न उपस्थित केला, ज्यामुळे प्रशासनावर त्वरीत निर्णय घेण्याचा दबाव आला.
पाणी सोडण्यासंदर्भात घेतलेला निर्णय
- जायकवाडी धरणाच्या डाव्या आणि उजव्या कालव्यातून खरीप हंगामासाठी तातडीने पाणी सोडण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
- कडाचे अधिक्षक अभियंता एस. के. सब्बीनवार यांनी याची अधिकृत माहिती दिली आहे.
- या निर्णयामुळे, परभणी, बीड, जालना आणि परिसरातील विविध जिल्ह्यांतील शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळेल.
पाणी वितरणाचा संभाव्य फायदा
| कोणत्या पिकांना उपयोग | कोणत्या जिल्ह्यांमध्ये | पाणीटंचाईमुळे फायदा |
| कापूस, सोयाबीन, ऊस, तुरी | परभणी, बीड, जालना, छ. संभाजीनगर | खरीप पीक वाचण्याची संधी |
- या आवर्तनामुळे जवळपास ४० हजार हेक्टर क्षेत्रातीलपिकांना धमक दिलासा मिळेल, असे सांगण्यात आले आहे.
Jayakwadi Dam: डाव्या आणि उजव्या कालव्यांतून पाणी सोडण्याची प्रक्रिया सुरु झाली आहे, आणि याचा कालावधी सुमारे दीड महिना राहण्याची शक्यता आहे. यासाठी संबंधित अधिकाऱ्यांची, आमदारांची व जलसंपदा विभागाच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांची उपस्थिती होती.
Jayakwadi Dam: पाणीटंचाईचा ताण दूर करून खरीप पिके वाचवण्यात येणारअसल्याने शेतकऱ्यांनी उपचारात्मक नियोजन करावे. पुढील आवर्तनाबाबत व स्थानिक पाणी वितरणाच्या वेळापत्रकाची माहिती जिल्हाधिकारी किंवा संबंधित पाटबंधारे कार्यालयातून घ्यावी.
पावसाअभावी चिंता, पण दिलासा देणारी परिस्थिती
- जायकवाडी धरणात सध्या सुमारे ७७% पाणीसाठा आहे. जुलैच्या तिसऱ्या आठवड्यापर्यंतही आणखी आवक सुरू आहे, यामुळे मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांसाठी राहत देणारी बातमी आहे
- नाशिक जिल्ह्यात झालेल्या जोरदार पावसामुळे गोदावरी नदीतून मोठ्या प्रमाणावर पाणी जायकवाडी धरणात आले आहे. या पाण्यामुळे धरणाची पातळी समाधानकारक आहे. त्यामुळे पिण्याचे, शेतीसिंचनाचे आणि औद्योगिक पाण्याचे संकट दूर झाले आहे.
सिंचनासाठी पाणी सोडण्याचा निर्णय
- महाराष्ट्र राज्याच्या जलसंपदा विभागाने जायकवाडी धरणाच्या दोन्ही कालव्यांतून आवर्तन सुरू केले आहे. याचा थेट लाभ शेतकऱ्यांच्या खरीप हंगामातील पिकांना मिळणार आहे.
- पाण्याचे हे आवर्तन मुळात पाच जिल्ह्यांतील (छत्रपती संभाजीनगर, जालना, नांदेड, परभणी, हिंगोली) शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी जीवनावश्यक आहे.
ताज्या पाणीसाठ्याची आकडेवारी
| धरणाचा निकष | आकडा/स्थिती |
| सध्याचा पाणीसाठा | ७७.१७%, सुमारे २०५६ दलघमी |
| जिवंत साठा | १३१७ दलघम |
| जल प्रवाह (जुलाई) | १६,२९५ क्युसेकची आवक |
शेतकऱ्यांसाठी संदेश
- खरीप हंगामासाठी पुरेशी पाण्याची उपलब्धता निश्चित झाली आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी योग्य नियोजन करावे.
- प्रशासनाने पाण्याचा वापर काटेकोरपणे आणि नियोजनबद्धपणे करण्याचे आवाहन केले आहे.
“मराठवाड्यातील समाधानकारक पाणीसाठा आणि सिंचनासाठी सुरु केलेले आवर्तन यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. पावसाची प्रतिक्षा पूर्ण न झाल्यास अंतिम पातळीवर प्रशासनाकडून आणखी नियोजन केले जाईल.” जायकवाडी धरणातील वाढत्या पाणीसाठ्यामुळे मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांकडून मिळणाऱ्या चिंतेला मोठा दिलासा मिळाला आहे. शासनाने सिंचनासाठी पाणी सोडण्यास सुरुवात केल्याने खरीप हंगाम बळकटीस येईल.
जायकवाडी धरणातून शेतीसाठी पाणी कधी सोडले जाते?
जायकवाडी धरणातून शेतीसाठी पाणी सोडण्याचा निर्णय मुख्यतः हंगामानुसार आणि पाणीसाठ्याच्या उपलब्धतेनुसार घेतला जातो.
खरीप हंगाम (जून ते सप्टेंबर)
- खरीप हंगामातील पिकांसाठी पावसावर अवलंबून असते, पण पावसाची उशीर किंवा तूट झाल्यास जायकवाडी धरणातून पाणी सोडले जाते.
- २०२५ मध्ये, १६ जुलैपासून (बुधवारी) जायकवाडी धरणाच्या डाव्या आणि उजव्या कालव्यांतून खरीप हंगामासाठी पाणीपाळी सुरू करण्यात आली.
- डाव्या कालव्यातून १०० क्युसेक, उजव्या कालव्यातून २०० क्युसेक पाणी सोडण्यात आले आहे.
- पावसाची प्रतिक्षा असताना किंवा उभ्या पिकांवर ताण आल्यास, स्थानिक आमदार, विभागीय अभियंता आणि जलसंपदा मंत्र्यांच्या बैठकीनंतर शेतीसाठी पाणी सोडण्याचे आदेश दिले जातात.
रब्बी व उन्हाळी हंगाम (ऑक्टोबर ते मे)
- रब्बी हंगामासाठी पहिल्या आवर्तनाचे नियोजन नोव्हेंबर महिन्यात केले जाते.
- रब्बीसह उन्हाळी हंगामासाठी आवश्यक पाण्याचे आणखी एक-दोन आवर्तन पाटबंधारे विभाग ठराविक पातळी गाठल्यानंतर सोडतो.
- यासाठी “कालवा सल्लागार समिती”ची बैठक घेऊन निर्णय घेतला जातो, व धरणातील पाणीसाठ्याच्या स्थितीनुसार (पुरेसा पाणीसाठा असल्यास) पाणी सोडले जाते.
महत्वाच्या स्थिती
- प्रत्येक हंगामात पाणी सोडण्याचा निर्णय पिकांची स्थिती, पावसाचे प्रमाण, आणि पाणीसाठ्यातील टक्केवारी यावर ठरतो.
- पाणी वितरणासाठी शेतकऱ्यांनी जिल्हाधिकाऱ्यांच्या किंवा पाटबंधारे विभागाच्या कार्यालयात अर्ज सादर करणे आवश्यक असते.
| हंगाम | नेहमीची तारीख/कालावधी | विशेष बाबी |
| खरीप | जुलै-ऑगस्ट (पावसावर अवलंबून) | २०२५ मध्ये १६ जुलैपासून |
| रब्बी | नोव्हेंबरपासून | १-२ आवर्तन नियोजन |
| उन्हाळी | मार्च-एप्रिल | पाणीसाठ्यानुसार |
Jayakwadi Dam: कधी पाणी सोडले जाईल यासाठी स्थानिक प्रशासन किंवा संबंधित जलसंपदा विभागाची अधिकृत माहिती नियमितपणे तपासणे आवश्यक आहे.
“खरीप, रब्बी आणि उन्हाळी हंगामासाठी जायकवाडी धरणातून पाणीपाळी हंगामाच्या सुरुवातीला किंवा ताणाच्या वेळी प्रशासन ठरवते; त्यासाठी शेतकऱ्यांना अर्ज करावा लागतो.”
