ब्रोकोली लागवडीबाबत संपूर्ण माहिती

Broccoli farming: ब्रोकोली ही एक पौष्टिक आणि फायदेशीर भाजी आहे, जी उच्च प्रमाणात जीवनसत्त्वे आणि खनिजे प्रदान करते. तिची शेती पारंपरिक पद्धतीपेक्षा जास्त नफा देणारी ठरू शकते. योग्य व्यवस्थापन आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने तिचे उत्पादन अधिक फायदेशीर होऊ शकते. खाली ब्रोकोलीच्या लागवडीसाठी आवश्यक असलेल्या सर्व महत्त्वाच्या गोष्टींची सविस्तर माहिती दिली आहे.

1. ब्रोकोलीसाठी योग्य हवामान आणि जमिनीसंबंधी माहिती

ब्रोकोली एक थंड हवामानाची भाजी आहे. तिच्या वाढीसाठी आणि उत्पादनासाठी योग्य हवामान खालीलप्रमाणे असावे:

✅ हवामान:

• ब्रोकोलीची चांगली वाढ 18°C ते 25°C तापमानात होते.
• अतिशय उष्ण किंवा दुष्काळी हवामानात ब्रोकोलीचे उत्पादन कमी होते.
• थंड हवामानात तिच्या फुलांचा आकार चांगला येतो आणि उत्पादन वाढते.

✅ जमीन:

• रेतीमिश्रित गाळाची किंवा चिकणमाती जमीन सर्वोत्तम असते.
• मातीचा pH 6.0 ते 7.0 च्या दरम्यान असावा.
• पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन लागवडीसाठी अधिक योग्य असते.
• योग्य उत्पादनासाठी शेणखत किंवा कंपोस्ट खताचा पुरेसा वापर करावा.

2. ब्रोकोलीच्या सुधारित जाती

बाजारात अनेक प्रकारच्या ब्रोकोलीच्या(Broccoli farming) जाती उपलब्ध आहेत. स्थानिक हवामान आणि शेतीच्या गरजेनुसार योग्य जाती निवडणे आवश्यक आहे.

प्रमुख जाती:

1️⃣ ग्रीन हेड – मोठे आणि गडद हिरवे फुले असतात, चांगले उत्पादन देते.
2️⃣ पूसा ब्रॉकोली – भारतीय हवामानासाठी योग्य, चांगला स्वाद आणि उत्पादन.
3️⃣ सोनाली – मोठ्या आकाराची आणि उष्णकटिबंधीय हवामानातही चांगली वाढणारी जात.
4️⃣ पूसा किरण – मध्यम ते मोठ्या आकाराची फुले आणि कमी वेळेत उत्पादन देणारी जात.

⏳ पिकाचा कालावधी:

• सुधारित जातींमध्ये ब्रोकोलीचे(Broccoli farming) पीक 80-100 दिवसांत तयार होते.

ब्रोकोलीच्या शेतीतून स्वावलंबी बनली मुंगेरची शारदा कुमारी

 

3. ब्रोकोली लागवडीसाठी योग्य हंगाम आणि बियाणे पेरणी

हंगामानुसार लागवड:

• मैदानी भागात: जुलै-ऑगस्ट (पावसाळी हंगाम) आणि ऑक्टोबर-नोव्हेंबर (हिवाळी हंगाम)
• डोंगराळ भागात: मे-नोव्हेंबर

बियाणे प्रमाण आणि पेरणी पद्धत:

• बियाणे प्रमाण: प्रति एकर 150-200 ग्रॅम बियाणे लागतात.
• पेरणी अंतर:
  • ओळीतील अंतर: 45 सेमी
  • दोन रोपांमधील अंतर: 30 सेमी
• बियाणे रोपवाटिकेत पेरावीत आणि 25-30 दिवसांनी मुख्य शेतात पुनर्लागवड करावी.

4. खत व्यवस्थापन (Fertilizer Management)

ब्रोकोलीच्या(Broccoli farming) उत्पादनासाठी योग्य प्रमाणात सेंद्रिय आणि रासायनिक खतांचा वापर करावा.

सेंद्रिय खत:

• शेणखत / कंपोस्ट: 10-12 टन प्रति एकर
• वर्मिकंपोस्ट: 5 क्विंटल प्रति एकर

रासायनिक खत:

घटक	प्रमाण (प्रति एकर)
नत्र (N)	60-80 किलो
स्फुरद (P)	40 किलो
पालाश (K)	40 किलो

 खत व्यवस्थापन:

• शेतीतून चांगले उत्पादन मिळवण्यासाठी रासायनिक खत टप्प्याटप्प्याने द्यावे.
• पेरणीनंतर 20 दिवसांनी पहिला नत्र डोस द्यावा.
• फुलोरा येण्याच्या वेळी दुसरा डोस द्यावा.

5. सिंचन आणि तण नियंत्रण (Irrigation & Weed Management)

सिंचन:

• ब्रोकोलीच्या चांगल्या उत्पादनासाठी 7-10 दिवसांनी एकदा सिंचन करावे.
• पिकाला जास्त पाणी लागते पण पाण्याचा निचरा योग्य असणे आवश्यक आहे.
• ठिबक सिंचन वापरल्यास अधिक चांगले उत्पादन मिळते.

तण नियंत्रण:

• तण व्यवस्थापनासाठी कोळपणी करावी.
• मल्चिंग तंत्रज्ञान वापरल्यास तण कमी येतात आणि जमिनीत ओलावा टिकून राहतो.

6. ब्रोकोलीवरील कीड आणि रोग नियंत्रण

महत्त्वाच्या कीडी आणि उपाय:

पांढऱ्या माशी आणि अळी:
उपाय – निंबोळी अर्क किंवा इमिडाक्लोप्रिड @ 0.3 मिली/लिटर पाण्यात फवारणी करावी.

मावा (Aphids) आणि थ्रिप्स:
उपाय – डायमेथोएट @ 2 मिली/लिटर पाण्यात फवारणी करावी.

पाने वाळण्याचा रोग (Downy Mildew):
उपाय – कार्बेन्डाझिम @ 1 ग्रॅम/लिटर पाण्यात फवारणी करावी.

7. ब्रोकोलीची काढणी आणि उत्पादन

काढणी कालावधी:

• ब्रोकोली 80-100 दिवसांत तयार होते.
• फुलोरा घट्ट आणि गडद हिरवा झाल्यावरच काढणी करावी.

प्रति एकर उत्पादन:

• सरासरी उत्पादन: 80-120 क्विंटल प्रति एकर
• योग्य व्यवस्थापन केल्यास उत्पादन 150 क्विंटलपर्यंत जाऊ शकते.

8. ब्रोकोलीसाठी सरकारी योजना आणि अनुदान

शेतकऱ्यांना ब्रोकोली(Broccoli farming) शेतीसाठी अनेक सरकारी योजनांचा लाभ मिळतो.

1️⃣ एटीएमए (ATMA) योजना:

• कृषी तंत्रज्ञान व्यवस्थापन एजन्सी (ATMA) अंतर्गत शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन व प्रशिक्षण दिले जाते.

2️⃣ राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा अभियान (NFSM):

• ब्रोकोलीसारख्या भाजीपाला पिकांसाठी खत, बियाणे आणि सिंचन यंत्रसामग्रीवर अनुदान दिले जाते.

3️⃣ प्रधानमंत्री कृषि सिंचन योजना (PMKSY):

• ठिबक सिंचनासाठी 50-80% पर्यंत अनुदान मिळते.

4️⃣ राज्यस्तरीय अनुदान योजना:

• वेगवेगळ्या राज्य सरकारांकडून सेंद्रिय खत, बियाणे आणि तंत्रज्ञानासाठी अनुदान दिले जाते.

निष्कर्ष:

ब्रोकोली शेती ही आधुनिक व फायदेशीर शेतीपद्धतींपैकी एक आहे. योग्य हवामान, सुधारित जाती, खत व्यवस्थापन, सिंचन आणि सरकारी योजनांचा लाभ घेतल्यास शेतकरी चांगला नफा कमवू शकतात.

बाजारपेठेतील मागणी जास्त असल्याने ब्रोकोली शेती हा आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर पर्याय आहे.

तुम्हाला या विषयावर अधिक माहिती हवी असल्यास, विशिष्ट विषयावर विचारू शकता!

 

शेतीविषयक मोफत बातम्या वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा

शेतीविषयक अधिक माहिती वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा

कृषी यशोगाथा: शेतीतून करोडपती होण्याची संधी ! या तरुण शेतकऱ्याने दाखवला नवा मार्ग

कृषी माहिती: शेतकऱ्यांसाठी सुवर्णसंधी ! आंब्याच्या ‘या’ 11 जातींमधून लाखोंचा नफा

कृषी यशोगाथा:  नैसर्गिक शेतीबद्दल कृषी सदस्यांकडून प्रशिक्षण

कृषी यशोगाथा: स्ट्रॉबेरीच्या शेतीमुळे नशीब बदलले, केवळ 5 महिन्यांत कमावले 9 लाख